ಚಿಕ್ಕಾಸಿನ ಕೂಲಿಗೆ ಯಾರ್ಯಾರದೋ ಕಾರು ತೊಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಹುಡುಗನಿಗೆ ಸಮೀಪದ ದೇವಾಲಯದ ವಠಾರದಿಂದ ‘ಯಕ್ಷ ಸಂಗೀತ’ಕೇಳಿದ್ದು, ಆಕರ್ಷಿತನಾದ್ದು ಆಶ್ಚರ್ಯವಲ್ಲ. ಹುಡುಗನ ಕುತೂಹಲ ಕಮರದಂತೆ ಕಲಿಸಿಕೊಟ್ಟ ಗುರು, ಕಿವಿಗೆ ಬಿದ್ದದ್ದು ಮನಸ್ಸು ದೇಹವನ್ನೇ ಏನು ಇಂದು ‘ಬೆಳೆದು ನಿಂತ ಹುಡುಗನ’ ಬದುಕನ್ನೇ ಆವರಿಸಿದ್ದು ಆಶ್ಚರ್ಯ. ಅಂಥವರು ರೂಢಿಯ ಜಾಡಿನಲ್ಲಿ ಮಾತಿನ ಗಾಡಿ ಹೊಡೆಯುವುದಾಗಲೀ ದೇಹದಂಡನೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಂಚನೆಯ ಕಸುಬುಗಾರಿಕೆ ತೋರುವುದಾಗಲೀ ಇದು ಮೊದಲಲ್ಲ. ಆದರೆ ಆ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯ ಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ಕುಂದು ಬಾರದಂತೆ ಮರೆತುಹೋದ ಕುಸುರಿಯನ್ನು ಹುಡುಕಿ ತಂದು ಸೇರಿಸಿ, ಇವರಂತೆ ಭೂರಿ ಸಮಾರಾಧನೆ ನಡೆಸಿದವರು ಹಿಂದಿಲ್ಲ (ಮುಂದೆ ಇರಲಾರದು!) ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಕ್ಷರಜ್ಞಾನ ಅರ್ಥಾತ್ ಕಲಿಕೆಯ ಔಪಚಾರಿಕ ದ್ವಾರವನ್ನು ಅಷ್ಟಾಗಿ ಹಾದುಹೋಗಲಾಗದವರೂ ಲೋಕ ಶಿಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ, ಕಾಲಪ್ರವಾಹದ ಸವಕಳಿಯಲ್ಲಿ ಗುರುವಾಗಿ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ ತೋರುವುದು ವಿಶೇಷವಲ್ಲ.
ಇಂದೂ ಹೊಟ್ಟೆಪಾಡು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಯಕ್ಷಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಬಂದು, ಅಕ್ಷರಕ್ಕೆರವಾಗುವ ಎಳೆಜೀವಗಳಿಗೆ ಸಂಜೀವವಾಗುವ, ಯಕ್ಷಶಿಕ್ಷಣದೊಡನೆ ಔಪಚಾರಿಕ ವಿದ್ಯೆಯನ್ನೂ ಒದಗಿಸುವ ಮಹಾಗುರುತನ ಗುರುತರವಾದದ್ದು, ಸದ್ಯ ಭಾರತದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹೀಗೊಂದು ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಕಾಣಿಸುತ್ತಿರುವ ಎರಡನೆಯ ಸಂಸ್ಥೆ – ಉಡುಪಿಯ ಎಂ.ಜಿ.ಎಂ ಕಾಲೇಜಿನಾಶ್ರಯದ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕೇಂದ್ರ (ವರ್ತಮಾನದ ಸಮರ್ಥ ನಿರ್ದೇಶಕ ಪ್ರೊ| ಹೆರಂಜೆ ಕೃಷ್ಣ ಭಟ್). ಕೇಂದ್ರದ ಒಡನಾಡಿದ ವ್ಯಕ್ತಿಶಕ್ತಿಗಳು ಬಹುವರ್ಣಮಯ. ಅದರ ಹುಟ್ಟು ಆಕಸ್ಮಿಕವೇ ಆದರೂ ವಿಕಾಸದಲ್ಲಿ ಇಂದು ಮುಟ್ಟಿದೆ ಸ್ವರ್ಣಪಥ. ಅದರ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಕೂರುವ ದೂಳು ತೊಳೆಯುತ್ತ, ಕಿಲುಬು ಕಳೆಯುತ್ತ, ‘ಗುರು’ತು ಮರೆತರೂ ಗುರುತು ಉಳಿಯುವ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿರುವವರೇ (‘ಕಾರು ತೊಳೆದ ಹುಡುಗ’) ಬನ್ನಂಜೆ ಸಂಜೀವ ಸುವರ್ಣ. ಕೌಟುಂಬಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆ, ಸಂಸ್ಕಾರ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕೇಂದ್ರದ ಪ್ರಾಂಶುಪಾಲ ಸಂಜೀವರಿಗೆ ನೂಕು ಬಲ ಕೊಟ್ಟಿಲ್ಲ. ಸಾಮಾಜಿಕ ವರ್ಗ ವಿಭಜನೆಗಳು ಸುವರ್ಣರಿಗೆ ಇಂದಿಗೂ ಅನುಕೂಲವಾಗಿರುವುದು ಸಂಶಯಾಸ್ಪದವೇ (ಅವರು ಎಲ್ಲೂ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳರು.). ಆದರೆ ಬೆಸ್ತರವಳ ಮಗ ‘ವೇದ’ಗ್ರಹಣ ಮಾಡಿದಂತೆ, ಕಾಡಬೇಡ ಮಹಾಕವಿಯಾದಂತೆ ಯಕ್ಷಲೋಕದಲ್ಲಿಂದು ಅದ್ವಿತೀಯ (ನಿರ್ವಿವಾದಿತ) ಮಹಾಗುರುವೆಂದರೆ ಬನ್ನಂಜೆ ಸಂಜೀವ ಸುವರ್ಣ. ಗೆಳೆಯ ಮಹಾಲಿಂಗ ಭಟ್ಟರು ಸಂತ ಅಲೋಶಿಯಸ್ ಸಂಜೆ ಕಾಲೇಜಿನ ಕನ್ನಡ ಅಧ್ಯಾಪಕ, ಕಾಸರಗೋಡುವಲಯದ ಸಣ್ಣ ಕತೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಸಂಶೋಧನೆ ನಡೆಸಿದ ಪದವೀಧರ (ಲೋಕರೂಢಿಯಂತೆ ನಾನು ಅವರ ಹೆಸರಿನ ಮುಂದೆ ಡಾ| ಹಚ್ಚಬೇಕಿತ್ತು! ನನ್ನ ಲೆಕ್ಕಕ್ಕೆ ಗೆಳೆತನ ದೊಡ್ಡದು), ಹೊಸದಿಗಂತದಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತದ ಇತಿಹಾಸ ಕುರಿತಂತೆ ವಿಶಿಷ್ಟ ಅಂಕಣವನ್ನೂ ನಡೆಸುವುದರೊಡನೆ ತನ್ನ ಪ್ರಜಾವಾಣಿಯ ಕರಾವಳಿ ವಲಯಕ್ಕಷ್ಟೇ ಸೀಮಿತ ಅಂಕಣದಲ್ಲಿ ಮೊನ್ನೆ ಈ ವಿಶ್ವವ್ಯಾಪೀ ಬನ್ನಂಜೆ ಸಂಜೀವ ಸುವರ್ಣರ ಹೊಸ ಸಾಹಸವನ್ನು ಹಾಡಿಹೊಗಳಿದ್ದಾರೆ. (ಸಹಜವಾಗಿ ಮತ್ತೆ ನನ್ನ ಆಕ್ರೋಶವರ್ಧನೆಯಾಗಿದೆ. ಉಪಶಮನಕ್ಕೆ) ಅವರ ಅನುಮತಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಜಾವಾಣಿಯ ಕೃಪೆಯೊಡನೆ ಅದನ್ನು ಮತ್ತೆ ನನ್ನ ಬ್ಲಾಗ್ ಮಿತಿಯಲ್ಲಾದರೂ ಪ್ರಚುರಿಸಲು ಹೆಮ್ಮೆ ಪಡುತ್ತೇನೆ. ಪ್ರಜಾವಾಣಿಯ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಗಿಡಿದ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ನಿಮ್ಮ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂತೋಷಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದೇನೆ. ಎಂದಿನಂತೆ ನಿಮ್ಮ ಬರಹದ ಮೆಚ್ಚುಗೆಗಳಿಗೆ ಕೆಳಗೆ ಅಂಕಣವಿದೆ. ಮಾತಿನ ಮೆಚ್ಚುಗೆಗೆ, ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿವರಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಉತ್ಸಾಹವಿದ್ದರೆ ಪಾಲುಗೊಳ್ಳಲು ಸಂಜೀವರ ಚರವಾಣಿ: 9845843603, ವಿಳಾಸ: ಪ್ರಾಂಶುಪಾಲರು, ಯಕ್ಷಗಾನ ಕೇಂದ್ರ, ಎಂ.ಜಿ.ಎಂ ಕಾಲೇಜು, ಉಡುಪಿ ೫೭೬೧೦೨
'ಎಂದುರೋ ಮಹಾನು ಭಾವುಲು, ಅಂದರಿಕಿ ವಂದನಮು'
wonderful I have no words for this person thank you Ashok for sharing this
ಸಂಜೀವ ಸುವರ್ಣರನ್ನು ಕಂಡಿದ್ದೆ, ಕಲೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅವರ ಶ್ರದ್ದೆ ಅನುಪಮವದುದು. ಇಂತಃ ಲೇಖನಗಳು ಕರಾವಳಿಗೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿ ಮಾತ್ರ ಯಾಕೆ ಪ್ರಕಟವಾಗುವುದೋ ತಿಳಿಯದು. ನಾನು ಪ್ರಜಾವಾಣಿಯನ್ನು ನಿತ್ಯ ಓದುತ್ತೇನೆ, ಆದರೆ ಈ ಲೇಖನ ಸಿಕ್ಕಿರಲಿಲ್ಲ. ಮಹಾಲಿನ್ಗರಿಗೂ ಅಶೋಕರಿಗೂ ನಾನು ಆಭಾರಿ.
ಸುವರ್ಣರು ಬೋಧಿಸುವುದು ನಿಜವಾದ ಯಕ್ಷ ವಿದ್ಯೆ..
namo namo sanjeeva …………….mahaguruvE sharanembe nimma sadhanege yaksha maneeshige koti koti namanagaluVadi
It is tragic that all those who are self taught in any discipline are branded in our country as uneducated; be they agriculturists or cooks or purohits or masons or artists or artisans. Only a person who can address his father and mother as Daddy and Mummy and gets into a convent and later gets his degree at the cost of the tax payer is educated. More than a thousand year back Nrupathunga said “Kurithodadeyum kavya prayoga parinatha mathigal.” We can easily quote for at least one hour for every tick of a watch the name a celebrity who was/is not educated; but revolutionised the world in diverse fields. He is not a burden on the society. He survives and serves the society with distinction on account of his merit. He did not throw stones at any public or private property. He does not get any scholarship. I am pained to hear the slogans in the schools and colleges, “Educated parents; educated children. Uneducated parents; uneducated children”. We do not know the definition of Education. You know there is a wide difference between literacy and education. Both Mahalinga Bhat and Suvarna may be illiterates or just literates. They are highly educated.Let me conclude with an experience. On Aug. 15th, my grand daughter was asked to don the character of Andhra Kesari Tanguturi Prakasam Panthulu. The reason; she speaks good Telugu and is the best in the class. Her dialogue on stage in English “Educating a girl is educating the family; uneducated mother uneducated family.” Andhra Kesari's mother Tanguturi Subbamma was a Pootakullamma (Adagoolajji). His metaphor 'Mathrupremadallina Amrutha” would have been admired by Kumaravyasa; Roopuka Samrajya Chakravarthi.Jai Hind.K.C. Kalkura BA., BL.,Advocate
Non-formal education as evolved in this country did and is still bracing through so many ups and downs. It is exclusively intended to help the out of the school children who are variously called as drop outs / stay outs or neck outs !!Crores and crores are spent and UNESCO and such other agencies pump enormous funds on this project. But, as everbody knows the stalemate remains as ever and the rate of illiteracy is as stagnant as before.It is therefore heartening to note that Sri Sanjeeva Suvarna has really made his name anvartha — yes, Sanjeevini being the cure for all ills on earth and beyond !! Prof Heranje Krishna Bhat has as his wont instantly given the deserving support and thus the children from the lower strata of our society are able to catch up with those who are better equipped by formal education.All the best to Sri Sanjeeva Suvarna and Prof Heranje Krishna Bhat in their sincere endeavour.Habbale avara rasabaLLi !!S R Bhatta
ಸಂಜೀವ ಸುವರ್ಣರು ನಿಜಕ್ಕೂ ಯಕ್ಷಗಾನದ ಮಹಾಗುರು, ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ಯಕ್ಷಗಾನದ ಮಹಾಪಂಡಿತ. ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲೆಯ ಮೇಲೆ ಅವರಿಗಿರುವಂತಹ ಪ್ರೀತಿ, ಗೌರವ ಮತ್ತು ಆ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಪಟ್ಟ ಪರಿಶ್ರಮ, ಮಾಡಿರುವ ಸಾಧನೆ, ಹೊಂದಿರುವ ಅನುಭವ ಅಗಾಧವಾದದ್ದು, ಅನನ್ಯವಾದದ್ದು. ಅವರು ಯಕ್ಷಗಾನದ ಭಾಗ್ಯ.
Sanjeeva suvrnarantahavara bagye tilisida nimage modala dhanyavaada.ennu avarige namo namaha.Pratibhe haagu benkiyannu hechu samaya muchidalu saadyavilla.Lekhana bareda Mahalinga Bhattarigantu dhanyavaada tilisadiddare khnditha nanna tappadeetu.Yakshagaanam Baalge
I always admire this true GURU of traditional badaguthittu yakshagana.He has credit of teaching yakshagana to children,men and women of all ages,teachers,doctors,engineers,foreigners,other mother tongue speaking artists,dumb students and many more.His strength is passion to preserve origional tradition and not attracted by any materialistic gain in his efforts to spread this art all over world.His discipline can be seen in every show of his troup and very meticulous in his direction.When 24 hours yakshagana show arranged in shimoga in 2004 and 2007,he was first to finish the prasanga in time. even 3 minutes before schedule! People say yakashagana artists have no time sense,not true in guru sanjeeva`s career!LONG LIVE HIS ZEAL ! Thanks to ashok too
Read the article on Sanjeeva.Really a new experiment by him.After these students complete their education in schools/colleges how they will keep Yakshagana is to be seen.Perhaps at that stage efforts may have to be made for the continuation of Yakshagana of traditional beauty,good taste with the same trained artists. Namaste. MLSAMAGA
Dear Ashokavardhana, Now I limit my reply only to the doubt about Shivapooje Oddolaga for Hidimba.I have discussed the matter with Sri Sanjeeva Suvarna.First of all Badaguthittu Yakshagana doesn't have catagories like KAATU BANNA, RAAJA BANNA etc.(Badagu is not rich in this vesha variety as Thenku is. This may be one of the reasons for the absence of classification of that type)But some other type of classification is there, relating to make-up.That is, some raakshasaas have EKA SULI(curved black line surrounded by chutti on the forehead), some have DWISULI,THRISULI ETC. This suli variety broadly distinguishes Raakshsaas of different characters. It is a theatrical convention in Badagu to give same oddolaga–morning ablutions,Shiva pooje Etc–to all the bannada veshas.So whether it is Hidimba or Ravana or Ghorabhishana they are different in their facial Suli and same as far as oddolaga is concerned.Further Sri Sanjeeva argues that even in the Hidimbaa vivaaha prasanga Hidimba is not a Kaatu Rakkasa. (Of course, by KAATU he means character and not Thenkuthittu generic caption.)In short,It is a theatrical tradition in northern style to present Hidimba with shiva pooje( Sanjeeva further adds that, after all,all rakkasaas are Shiva bhakthas!) Let me also react to another comment.Though the scene of burning the wax house-aragina aramane-looks filmy realistic in theCD it was not done especially for the CD.Even such scenes were presented with a touch of realism in the tradition of northern style. For more clarifications people may contact Guru Sanjeeva Suvarna.His cell no. 9845843603.( Sorry,I am not able to type in kannada This answer may please be forwarded to the required personsNAMASTE.MLSAMAGA
Prabhakara Joshi on Yakshaganahttp://www.youtube.com/watch?v=-IatkePjt1w